Zwolnienia z obowiązku prowadzenia kas rejestrujących w 2013 roku

1. Ogólne zasady korzystania ze zwolnień

Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o VAT”, do ewidencji przy zastosowaniu kas zobowiązani zostali wszyscy podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej lub rolników ryczałtowych.

Jednocześnie na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 111 ust. 8 ustawy o VAT Minister Finansów został upoważniony do zwolnienia, w drodze rozporządzenia, na czas określony, niektórych grup podatników oraz niektórych czynności z obowiązku stosowania kas przy ewidencjonowaniu obrotu i kwot podatku należnego.

W latach 2010-2012 zakres zwolnień od ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas wyznaczało rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. Nr 138, poz. 930), zwane dalej „rozporządzeniem 2010”.

W latach 2013-2014 będzie obowiązywało nowe rozporządzenie z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. z 2012 r. Nr 1382), zwane dalej „rozporządzeniem 2012”. Rozporządzenie 2012 zawęża, co do zasady, zakres stosowanych dotychczas zwolnień od tego obowiązku. Rozporządzenie 2012 wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.

a) Zwolnienia przedmiotowe (por. § 2 rozporządzenia 2012)

Katalog zwolnień przedmiotowych z obowiązku stosowania kas rejestrujących przy ewidencjonowaniu obrotu i kwot podatku należnego zawiera załącznik do rozporządzenia 2012. Podatnicy wykonujący czynności wymienione w tym załączniku, co do zasady, korzystają ze zwolnienia do dnia 31 grudnia 2014 r.

W szczególności w stosunku do rozporządzenia 2010, istotną zmianą jest wyłączenie ze zwolnień usług świadczonych przez szkoły nauki jazdy. Od dnia 1 stycznia 2013 r. ze zwolnienia przedmiotowego nie będą mogli korzystać podatnicy świadczący usługi szkół nauki jazdy (PKWiU 85.53.11) (por. poz. 29 załącznika do rozporządzenia). Podatnicy ci będą mogli natomiast korzystać, na ogólnych zasadach, ze zwolnień podmiotowych (tj. z tytułu nieprzekroczenia kwoty obrotu – 20.000 zł). W kwestii momentu ewentualnej utraty przez tych podatników prawa do zwolnienia - patrz przykład w pkt 3.

Pozostałe zmiany w zakresie zwolnień przedmiotowych mają charakter doprecyzowujący, mający na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych.

W stosunku do rozporządzenia 2010 zmieniono zapis poz. 41 załącznika do rozporządzenia 2012, który wskazuje, że zwolnienie dotyczy także (ewentualnych) należności przyjmowanych przez rewizorów z tytułu usług przewozu przewożonych przez osoby rzeczy i zwierząt.

b) Zwolnienia podmiotowe (por. § 3 ust. 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia 2012)

Na lata 2013-2014 został obniżony, w stosunku do lat ubiegłych, limit uprawniający podatników do korzystania ze zwolnienia z obowiązku stosowania kas rejestrujących przy ewidencjonowaniu obrotu i kwot podatku należnego.

Zarówno podatnicy, którzy kontynuują prowadzenie sprzedaży na rzecz podmiotów wymienionych w art. 111 ust. 1 ustawy, jak i podatnicy, którzy rozpoczną tę sprzedaż po dniu 31 grudnia 2012 r. będą zwolnieni z obowiązku ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego za pomocą kas rejestrujących jeśli nie przekroczą obrotu, ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, w wysokości 20.000 zł.

Ponadto w przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku podatkowego limit 20.000 zł będzie określany w proporcji do okresu prowadzenia działalności obligującej do stosowania kas rejestrujących (zaproponowano tutaj konstrukcję zbliżoną jak w art. 113 ustawy o VAT). W rozporządzeniu 2010 do podatnika rozpoczynającego sprzedaż dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych stosuje się limit 20.000 zł niezależnie od tego, czy rozpoczął on działalność w pierwszym, czy czwartym kwartale roku. Zgodnie natomiast z rozporządzeniem 2012 wysokość limitu dla podatników rozpoczynających działalność będzie uzależniona od okresu prowadzonej w tym roku sprzedaży. Przy czym limit ten należy liczyć od momentu rozpoczęcia sprzedaży dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych do końca danego roku podatkowego.

c) Zwolnienia podmiotowo-przedmiotowe (por. § 3 ust. 1 pkt 3 i 4 rozporządzenia 2012)

Utrzymano system zwolnień u podatników, u których udział wartości dostaw towarów i świadczonych usług wymienionych w części I załącznika w obrotach z działalności określonej w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT jest większy niż 80%. Zwolnieniem z tego tytułu objęci są zarówno podatnicy, u których udział procentowy obrotu był w poprzednim roku podatkowym wyższy niż 80% (§ 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia 2012), jak również podatnicy rozpoczynający po 31 grudnia 2012 r. wykonywanie czynności, o których mowa w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, u których przewidywany udział procentowy obrotu będzie wyższy niż 80% (por. § 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia 2012).

d) Utrata prawa do zwolnienia podmiotowego albo podmiotowo-przedmiotowego a prawo do zwolnienia z drugiego tytułu

W § 3 ust. 2 rozporządzenia 2012 zawarto zastrzeżenie, że jeśli podatnik w poprzednim roku podatkowym przestał spełniać warunki do korzystania ze zwolnienia z tytułu limitu obrotu (zwolnienie podmiotowe), nie może ponownie korzystać z tego tytułu zwolnieniowego. Może natomiast skorzystać ze zwolnienia z tytułu „udziału procentowego obrotu” (zwolnienie podmiotowo-przedmiotowe) w przypadku, gdy spełni warunki do korzystania z tego tytułu zwolnieniowego. Taka sama zasada dotyczy utraty zwolnienia z tytułu „udziału procentowego obrotu” (zwolnienie podmiotowo-przedmiotowe) - § 3 ust. 3 rozporządzenia 2012. Jeśli podatnik nie osiągnął w pierwszym lub drugim półroczu poprzedniego roku podatkowego wskaźnika uprawniającego do korzystania z tego tytułu, nie może ponownie z niego skorzystać, natomiast może skorzystać ze zwolnienia z tytułu obrotu (zwolnienie podmiotowe) w przypadku, gdy spełni warunki do korzystania z tego tytułu zwolnieniowego. Jednocześnie wprowadzono zastrzeżenie, że podatnik, który w poprzednim roku podatkowym był obowiązany do ewidencjonowania (niezależnie od przyczyny) nie może korzystać ze zwolnienia z tytułu limitu obrotów (por. § 3 ust. 2 rozporządzenia 2012).

2. Kiedy podatnik jest zobowiązany do rozpoczęcia ewidencji obrotu i kwot podatku na kasie rejestrującej?

a) Wyłączenia ze zwolnienia (por. § 4 rozporządzenia 2012)

Katalog czynności, do których nie mają zastosowania zwolnienia przedmiotowe, podmiotowe oraz podmiotowo-przedmiotowe, zawiera § 4 rozporządzenia 2012. Co do zasady z chwilą rozpoczęcia wykonywania tych czynności podatnik jest zobowiązany do rozpoczęcia ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących. Katalog tych czynności pozostał niezmieniony w stosunku do rozporządzenia 2010. Nadal obowiązują zasady wyłączenia ze zwolnienia od ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących, m.in. w przypadku dostaw: części do silników (PKWiU 28.11.4), silników spalinowych wewnętrznego spalania w rodzaju stosowanych do napędu pojazdów (PKWiU 29.10.1), nadwozi do pojazdów silnikowych (PKWiU 29.20.1), przyczep i naczep; kontenerów (PKWiU 29.20.2); sprzętu radiowego, telewizyjnego i telekomunikacyjnego, sprzętu fotograficznego. W katalogu tym dokonano jedynie zmian o charakterze porządkującym.

W stosunku do rozporządzenia 2010 w rozporządzeniu 2012 zmieniono natomiast zasadę ewidencjonowania czynności dostawy gazu płynnego. Zgodnie, bowiem z rozporządzeniem 2012 ewidencjonowaniu będą podlegały czynności dostawy gazu płynnego, a nie tak jak dotychczas, podatnicy prowadzący działalność w zakresie sprzedaży gazu płynnego. W konsekwencji czynność dostawy gazu będzie objęta obowiązkiem ewidencyjnym na takich zasadach jak pozostałe czynności wymienione w § 4 ust. 1 rozporządzenia 2012.

W rozporządzeniu 2012 zmodyfikowano wyłączenia ze zwolnienia dotyczące świadczenia „usług przewozów regularnych i nieregularnych pasażerskich w samochodowej komunikacji” (§ 4 ust. 1 pkt 2 lit. a) poprzez usunięcie wyrazów „regularnych i nieregularnych”. Zmiana ta ma charakter wyłącznie doprecyzowujący.

Zmianie uległy również wyłączenia ze zwolnienia dotyczące usług przewozu osób oraz ich bagażu podręcznego taksówkami (§ 4 ust. 1 pkt 2 lit. b rozporządzenia 2012). Zmiana ta jest konsekwencją nowego brzmienia definicji taksówki zawartej w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 1137).

W rozporządzeniu 2012 zmieniono również zakres wyłączenia ze zwolnienia dotyczącego nośników danych (§ 4 ust. 1 pkt 1 lit. l). Modyfikacja polega na dodaniu wyrażenia „inne analogowe lub cyfrowe nośniki danych”. Zmiana ta uwzględnia postęp technologiczny i stosowanie w obrocie różnych nośników danych, nie tylko tych wymienionych w rozporządzeniu 2010.

b) Terminy wprowadzenia kas rejestrujących (por. § 5 rozporządzenia 2012)

W rozporządzeniu 2012 utrzymano zasadę, że podatnik traci prawo do zwolnienia z ewidencjonowania sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym przestał spełniać warunki danego tytułu zwolnieniowego.

Zasada ta dotyczy zatem podatników:

  • kontynuujących prowadzoną w zeszłym roku działalność w ww. zakresie i korzystających dotychczas ze zwolnienia podmiotowego, w związku z przekroczeniem obrotu z tej działalności w wysokości 20.000 zł (§ 5 ust. 1 rozporządzenia 2012),
  • rozpoczynających w danym roku działalność w ww. zakresie i korzystających ze zwolnienia podmiotowego, w związku z przekroczeniem obrotu z tej działalności w wysokości 20.000 zł (liczonej w proporcji do okresu wykonywania czynności ) (§ 5 ust. 2 rozporządzenia 2012),
  • kontynuujących prowadzoną w zeszłym roku działalność w ww. zakresie i korzystających ze zwolnienia podmiotowo-przedmiotowego, w związku z nieosiągnięciem w danym półroczu roku podatkowego wskaźnika procentowego udziału obrotów przekraczającego 80% (§ 5 ust. 3 i 4 rozporządzenia 2012),
  • rozpoczynających w pierwszym półroczu roku podatkowego działalność w ww. zakresie i korzystających ze zwolnienia podmiotowo-przedmiotowego, w związku z nieosiąganiem w okresie pierwszych sześciu miesięcy z wykonywania tych czynności wskaźnika udziału procentowego obrotów przekraczającego 80% (§ 5 ust. 5 rozporządzenia 2012),
  • rozpoczynających w drugim półroczu roku podatkowego działalność w ww. zakresie i korzystających ze zwolnienia podmiotowo-przedmiotowego, w związku z nieosiąganiem do końca roku podatkowego wskaźnika udziału procentowego obrotu przekraczającego 80% (§ 5 ust. 6 rozporządzenia 2012).

Jednocześnie zmodyfikowano (w stosunku do § 3 ust. 3 rozporządzenia 2010) regulację dotyczącą podatników, którzy na skutek utraty prawa do zwolnienia podmiotowo-przedmiotowego musieliby zainstalować ponad 5 000 kas. Zgodnie ze zmianą skrócono, z 2 lat do 1 roku, okres zwolnienia dla podatników korzystających ze zwolnienia określonego w § 3 pkt 3 rozporządzenia 2012, przy jednoczesnym dopuszczeniu zasady ogólnej, wyrażonej w § 6 rozporządzenia 2012, dotyczącej stopniowego wprowadzania kas po upływie tego okresu.

Ponadto zgodnie z brzmieniem § 5 ust. 7 rozporządzenia 2012 podatnik traci prawo do zwolnienia z tytułu limitu obrotów w przypadku wykonania czynności podlegających obowiązkowi ewidencjonowania. Podatnicy, którzy rozpoczną wykonywanie lub wykonują czynności wyłączone w ogóle ze zwolnienia (wymienione w § 4 ust. 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia 2012) nie mogą zatem korzystać z tytułu zwolnieniowego wynikającego z limitu obrotu (zwolnienia podmiotowego).

W stosunku do pozostałych czynności, innych niż wymienione w § 4 ust. 1 rozporządzenia 2012, podatnicy mogą korzystać z innych tytułów zwolnieniowych (podmiotowo-przedmiotowych określonych w § 3 ust. 1 pkt 3 i 4 oraz przedmiotowych określonych w § 2 rozporządzenia 2012), o ile spełniają odrębne warunki.

3. Stosowanie przepisów przejściowych (por. § 7 rozporządzenia 2012)

Podatnicy, którzy przestali spełniać warunki do zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia, w celu rozpoczęcia ewidencjonowania na kasie rejestrującej stosują terminy określone w rozporządzeniu 2010.

Ponadto podatnicy, którzy w 2012 r. rozpoczęli wykonywanie sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, w celu określenia limitu za 2012 r. uprawniającego do korzystania ze zwolnienia z ewidencjonowania w 2013 r., nie stosują do jego wyliczenia proporcji do okresu prowadzenia sprzedaży w 2012 r. Podatników tych obowiązywać będzie limit 20 000 zł (niezależnie od tego, w którym miesiącu roku 2012 podatnik rozpoczął wykonywanie sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych). Zatem aby mogli oni w 2013 r. móc korzystać ze zwolnienia podmiotowego, sprzedaż z tego tytułu za 2012 r. nie może przekroczyć kwoty 20.000 zł.

Dodatkowo podatnicy, którzy korzystali ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania do dnia wejścia w życie rozporządzenia 2012 oraz nie będą mieli prawa do dalszego korzystania z tego zwolnienia na podstawie nowych regulacji zostaną zobligowani do rozpoczęcia ewidencjonowania z dniem 1 marca 2013 r. (dotyczy to m.in. podatników, którzy w 2012 r. przekroczyli obrót 20.000 zł, a nie przekroczyli obrotu 40.000 zł na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych).

Przykład
Podatnik prowadzi szkołę nauki jazdy i przekroczył w 2012 r. obrót w wysokości 20.000 zł. (obrót w rozumieniu art. 111 ust. 1 ustawy). Czy musi posiadać kasę rejestrująca od dnia 1 stycznia 2013 r. czy od dnia 1 marca 2013 r.?

Rozporządzenie 2012 wprowadza stosowany na ogólnych zasadach obowiązek prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących przez szkoły nauki jazdy (por. pozycję 29 załącznika do rozporządzenia). W praktyce oznacza to, że podatnicy prowadzący działalność w tym zakresie będą zobowiązani do stosowania kas w przypadku przekroczenia z tytułu sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych kwoty 20.000 zł – dla podatników wykonujących przed 1 stycznia 2013 r. te czynności. W myśl § 7 ust. 3 rozporządzenia 2012, w przypadku podatników, którzy nie przestali spełniać warunków do zwolnienia przed 1 stycznia 2013 r. oraz nie zostali zwolnieni z tego obowiązku na podstawie § 2 i § 3 ww. rozporządzenia, zwolnienie traci moc z dniem 1 marca 2013 r.

Jeśli podatnik rozpoczął ewidencjonowanie czynności wymienionych w:

  • poz. 33 załącznika, (tj. dostawa towarów i świadczenie usług przez podatnika na rzecz jego pracowników oraz przez spółdzielnie mieszkaniowe na rzecz członków lub innych osób),
  • poz. 34 załącznika (tj. świadczenie usług przy niewielkiej liczbie świadczonych usług i odbiorców),
  • poz. 39 załącznika (tj. dostawa produktów (rzeczy) - dokonywana przy użyciu urządzeń służących do automatycznej sprzedaży, które w systemie bezobsługowym przyjmują należność i wydają towar), lub
  • poz. 40 załącznika (tj. usługi świadczone przy użyciu urządzeń, w tym wydających bilety, obsługiwanych przez klienta),

nie stosuje się zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w § 2 ust. 1 rozporządzenia 2012, w zakresie czynności ewidencjonowanych.

W odniesieniu do pozostałych czynności wymienionych w załączniku, podatnik może skorzystać ze zwolnienia (por. § 7 ust. 4 rozporządzenia 2012).

Podatnik, który w latach wcześniejszych (tj. przed 1 stycznia 2012 r.) przestał spełniać warunki do korzystania ze zwolnienia z tytułu limitu obrotów (lub powstał u niego obowiązek ewidencjonowania) nie może korzystać z tego tytułu zwolnieniowego (por. § 7 ust. 5 rozporządzenia 2012).

Podatnik, który przed 1 stycznia 2013 r. przestał spełniać warunki do zwolnień „podmiotowo-przedmiotowych” określonych w rozporządzeniu 2010, nie może korzystać ze zwolnienia, podmiotowo-przedmiotowego przewidzianego rozporządzeniem 2012 (por. § 7 ust. 6 rozporządzenia 2012).

Komplet aktów prawnych dotyczących kas fiskalnych znajdą Państwo na naszej stronie w zakładce "Akty prawne"

(źródło Ministerstwo Finansów)